کودکان چگونه بازی کردن را یاد می گیرند؟
بازی یعنی لذت بردن! هر فعالیت که برای کودک شما جذاب و مهیج است یک بازی است؛ چه ساختار یافته و منسجم باشد، چه نه. کودکان از طریق بازی سرگرم می شوند اما اگر بخواهیم دقیق باشیم، متوجه می شویم که بازی کردن، چیزی فراتر از فعالیت هایی لذت بخش برای آن ها است؛ چرا که آن ها از طریق بازی کردن یاد می گیرند، رشد می کنند، رفتار های جدید می آموزند و فرصت شناخت خود و دنیای پیرامونشان را پیدا می کنند. همچنین، بازی مهم ترین راه برای بیان احساسات و عواطف کودکان است.
کودکان در طول دوره رشد، مراحل متفاوتی از بازی کردن را تجربه می کنند. این مراحل، با شش مرحله اصلی شناخته می شوند.
کودکان در حین بازی کردن، مهارت های زیادی را یاد گرفته و پرورش می دهند. مهارت هایی که یادگیری آن ها برای ادامه جریان زندگی در آینده، ضروری است. حل مسئله، خلاقیت و ریسک کردن همگی از این دسته از مهارت ها هستند.
کودکانی که هنگام بازی از قوه تخیل و تصویرسازی های ذهنی استفاده می کنند و محیطی امن و راحت برای بازی کردن دارند، می توانند نسبت به علایق و احساساتشان به شناخت کافی رسیده و همچنین از عهده مدیریت کردن شرایط مختلف بر بیایند. بازی هایی مثل خاله بازی، پلیس بازی و غیره، که کودک تظاهر به بودن در نقش های دیگر می کند، از بازی هایی هستند که تاثیر زیادی در پرورش تخیل، خلاقیت و تصویرسازی های انتزاعی او می گذارند. وقتی کودکان با یکدیگر بازی می کنند، این فرصت را دارند که به راحتی چگونگی تعامل با دیگران و رفتار کردن صحیح در موقعیت های اجتماعی را یاد بگیرند.
مطمئن شوید که زمان و مکان مناسب برای بازی کودک توسط شما فراهم شده است. بازی کردن در دوران کودکی، شامل شش مرحله می شود که همگی آن ها برای رشد کودک دلبندتان اهمیت زیادی دارند. تمام این مراحل سرشار از لذت، اکتشاف و خلاقیت هستند. در ادامه به توضیح تغییرات بازی کودکان در مراحل مختلف رشد جسمی و روانی می پردازیم.
1-بازی های آزاد و بدون ساختار: (تولد تا سه ماهگی)
کودک در این مرحله، حرکات زیادی را با دست ها، آرنج، پاها و انگشتانش انجام می دهد. در واقع تمام حواس و انرژی او معطوف به یادگیری و اکتشاف بدن و حرکات آن است. کودک در شش ماهگی یاد می گیرد که چگونه با حرکت دادن دست ها و باز و بسته کردن آن ها می تواند اشیاء را در دست نگه دارد.
2-بازی های انفرادی: (تولد تا دو سالگی)
در این مرحله کودک علاقه ای خاص به تنها بازی کردن و بازی های انفرادی داشته و هنوز تمایلی به بازی با دیگران ندارد.
3-تماشاگر/ رفتار های تماشاگرانه: (دو سالگی)
در این مرحله، کودکان شروع به تماشای بازی دیگر کودکان می کنند اما وارد این بازی های نمی شوند.
4-بازی های موازی: (دو سالگی به بعد)
کودکان در این مرحله همچنان تمایل به تنها بازی کردن دارند؛ با این تفاوت که این بار، کنار دیگر کودکان نشسته و در حضور آن ها با خود بازی می کند.
5-بازی های انتزاعی: (سه تا چهار سالگی)
در این مرحله کودک، شروع به تعامل و ارتباط با دیگران به هنگام بازی می کند؛ اما، شدت این ارتباط زیاد نیست. او معمولا فعالیت هایی شبیه به دیگر کودکان انجام می دهد، اما، تعاملات زیادی با آن ها برقرار نمی کند. مثلا، کودکانی که همگی در یک زمین بازی مشغول بازی کردن بوده و هرکدام به نحوی خود را سرگرم کرده اند. یکی می دود، یکی سوار تاب می شود و یکی از سرسره بازی لذت می برد. همچنین یک کودک چهار ساله، از رشد جسمانی تقریبا خوبی برخوردار است و به همین علت علاقه ی زیادی به بازی کردن در زمین بازی و محیط های باز دارد. در این مرحله کم کم نیاز به صحبت کردن، برنامه ریزی، همکاری و تبعیت کردن از قوانین در آن ها شکل می گیرد.
6-بازی های شراکتی: (4 سالگی به بعد)
زمانی که کودکان آشکارا با یکدیگر بازی می کنند هم از فعالیتی که انجام می دهند و هم از ارتباط متقابل با دیگر کودکان، لذت می برند.
بنابراین، ما بازی کردن را از زمان تولد آغاز می کنیم. بازی ها موجب رشد و پرورش مهارت ها و استعداد ها شده و به سلامت روان کودک کمک می کنند. همچنین موجب تقویت مهارت های زبانی و کلامی و مهارت های ارتباطی و اجتماعی کودک می شوند و کودک از طریق بازی کردن، بسیاری از مفاهیم گوناگون و کابرد آن ها در زندگی را یاد می گیرد.
اما این روند، در کودکی تمام نشده و روندی ادامه دار است؛ پس شریک بازی های روزانه فرزندتان شوید و برای آن ها شرایط مکانی و زمانی مناسبی را به منظور بازی کردن، فراهم کنید. به یاد داشته باشید که همه این فعالیت موجب رشد و یادگیری هرچه بهتر کودک می شوند و شما به عنوان والدین، نقشی پر رنگ در این روند دارید. شش مرحله گفته شده را، به عنوان راهنمایی کلی برای آنچه باید از بازی کودک در هر سنی انتظار داشته باشید، درنظر بگیرید؛ اما به یاد داشته باشید که کودکان با یکدیگر متفاوت اند و اگر با بحرانی مواجه شدید حتما با متحصصین سلامت، مشورت کنید.